si isko ug minay

Si Francisco Andakan maoy usa katawo nga tabian ug hambugiro.

Alang kaniya walay butang malisud sa kalibutan.
Kong magsulti sa Amérika,siya moingon dayon: "Ang mga lubi didto mamungag kapayas".

Kong magsulti sa mga babaye, manghambug dayon: "Kana si Kuan akonghinigugma. Pagka paraygon nianang dagaha". Sa usa ka pulong, maoy olitawong tigpaatab, apan hadlokan uyamut.

Usa ka adlaw niana, nakakita siya kang Minay, usa ka maambong tindira sa tuba sa Tiyanggihan sa San Nicolas. Sanglit lagi hadlokan, siya igo lang moduol ug motangway ug tuba. Human ug inum sa tuba, mangagho ug kusog ug pugngan ang dughan, daw gisakitan sa kasingkasing. Sa makaupat na kini niya himoa, si Minay nakasabut ug nagpahayag kaniya:--Ayaw palabii ug pangagho, Isko; akó nakasabut nga ikaw nagmahal kanako ug ayaw paghunahunaa nga dili ko ikaw baslan.

--Oh, mga langit! Oh, tuba nga palaran! Minay, pastilan, dili gayud akó makapanihapon sa amo tungud sa kalipay--mituaw si Isko.

--Lakaw na, ug ayaw pagsaba. Unyang gabii, sa ika 10 ang takna,adto sa among luyó kay makigsulti akó kanimo--miingon si Minay.

--Oo, mahimo, mahimo.Si Isko mibulag sa tindahan ni Minay, nagpanilap. Mao pa kadtong higayona nga siya makabaton ug "cita" kun tagbo ug nagkanayón:"Sa luyó sa ilang balay; sa ika 10 sa gabii. Malalim nga iadto kay sugo man sa gugma; apan diha da ba abta si Ta-Tinang, si Binsis ug si Man-Binoy; kanang dapita awaaw kaayo ug anaa magponsisok ang mga agta ug mga balbal...

Apan walay sapayan; aniay bahi ko dili moila ug aniay baraw ug garrapa sa lana nga sumpa sa tanang mga panuway."Hapit na mohagtok ang ika 10 sa gabii. Si Isko miloklok sa iyang baraw, mikuha sa bahi ug sa garrapa nga sumpa, naghinapay ug dayonglakat.

Sa dalan nahiatol nga usa ka pilikpilik mitingog. Si Isko nahikugang ug gitan-aw ang iyang garrapa kong ang lana mibukal ba, apan kay wala siya mituaw: Salamat kang Bathala! Sa pag-abut niya sa luyó sa balay ni Minay, diin walay makita tungud sa kangitngit ug diin bisan tuslokon ang mata dili hibaloan, siya mibarog ug nanukad kay nagpanagana sa mga abat, labi na kay maó pay pagtunob niya niadtong dapita. Usa ka punoan sa lubi nga naputol kaniadto sa pagbagyo sa 1912 ug nagbarog gihapon, gikatahapan niya ug gipakaingog abat na.

Tapus niya sudonga, iyang giduol ug gipamulongan:--Kong ikaw tawong binuhat sa Dios, pagtug-an sa imong tuyo; apan kong si Minay ka, kaloy-i akó.Sanglit lubi, dayag na lang nga walay tubag nga nabati. Si Isko mikurog, gipaningot, kadaganon ug dili. Sa pagtanaw niya nga wala man gayud motubag, gipuspusan niya pagkalit sa bahi ug dayon dagan.Sa dakung kadaut niya, didto siya mahadulong sa usa ka kanal nga punó sa mabahóng lapok. Naipo siya hangtud sa hawak sa maong lapok ug misinggit pagingon: "Patay na akó. Tabang kamó. Minay, Minay, tabang".Gilingi niya ang lubi nga gipuspusan. Giabut siyag katahap ug iyang giduol pagusab. Naghinay siya, nanukad, gibakyaw nga daan ang bahi sakamut nga tuo ug sa wala ang baraw. Apan sa paghikap, nakugang siya, gilagpak sa iyang duha ka kamut ang punoan, ug miingon:--Pastilan, lubi kaman diay!

Si Isko, punó sa kaguol, naluya, nagsalig pangusmo tungud sa kabahó sa lapok, ug mipauli sa iyang balay. Nag-ilis ug naligo. Ang bahi gisalibay, ang baraw gibunó sa suwambi ug ang garrapa sa lana gibuak... Napungot.
Sa pagkabuntag nagsulat kang Minay ning mosunod:

"Hinalarang kong Minay:

--Daku kaayo ang gugma ko kanimo, dili hitupngan ni bisan kinsa nianang
mag-alirong kanimo sa tubaan; apan, kong magkanunay akong mahatuslob sa kanal ninyo ug maligo magabii, ayaw palandunga nga dili ko ikaw puspusan. Kagabii hilabihang hulat ko kanimo hangtud nga giabut akog "desgracia": nahulog sa inyong kanal. Kong buut kag tagbo, hawani ang inyong luyó, kanang lubi putla, taboni ang kanal ug pagsuga aron wala kitay kahadlokan.

Imong ISKO".

Sa pagbasa ni Minay nianang sulata, nahikatawa ug nagsulat ning balus nga mosunod:

"Pinangga kong Isko:

--Nadawat ko ang imong sulat, ug nasakit akó sa nahitabó kanimo. Ang imong tuyo mahimo, ug unyang gabii balik sa among luyó sa maó gihapong takna. Ang imong tugon tumanon kó.

Imong MINAY.

"Apan gisabut ni Minay ang iyang igsoon lake nga kong managtagbo na gani sila, mokalit siya paggula ug iyang lutoson si Isko.Si Isko, sa pagkabasa sa balus, nalipay ug gihulian sa iyang mga kasakit. Miadto sa tagbo, ug ikog sa pagi na ang gidala. Sa pagtan-aw nga hayag na ang luyó sa balay ni Minay ug mahawan, nakaingong:"Mao na kini karon. Mahawan, mahayag, dili kita pagakulbaan ug sama sa usa ka dumogan....Sa pagkataod-taod, nabati kini:

--Isko!--miingon si Minay.

--Minay!--mitubag si Isko.

--Karon--nagpadayon si Isko--ania kana gayud. Kagabii hilabihang antus ko. Marika, Minay, marika, ayaw kahadlok.

Dinhi migulho pagkalit ang igsoong lake ni Minay ug gilutos si Isko nga nagkabuang ug dagan hangtud nga hibiyaan ang ikog sa pagi. Naligo sa singot nga mabugnaw, gahangos ug nanakmol, miabut si Isko sa iyang balay ug nagkanayón: "Maayo niini polis ang dad-on ko kong mangayog tagbo si Minay. Dili kini mahimo: mamatay akó sa kanunay nga dinaganay".Ug nahikatulog, nagdamgo sa mga parayeg ni Minay nga wala niya hiagumi....